Các nguyên nhân gây ô nhiễm không khí hàng đầu hiện nay

Ô nhiễm không khí đang trở thành mối đe dọa nghiêm trọng đối với sức khỏe và chất lượng sống mỗi ngày. Các nguyên nhân gây ô nhiễm không khí không chỉ đến từ khói bụi giao thông hay hoạt động công nghiệp, mà còn xuất phát từ chính sinh hoạt hằng ngày của con người. Tìm hiểu ngay!

Các nguyên nhân gây ô nhiễm không khí từ thiên nhiên

Thiên nhiên không chỉ tạo nên sự cân bằng cho hệ sinh thái mà đôi khi cũng chính là tác nhân làm gia tăng ô nhiễm. Đây là một phần quan trọng khi tìm hiểu các nguyên nhân gây ô nhiễm không khí, đặc biệt trong bối cảnh ô nhiễm không khí ở Việt Nam ngày càng đáng báo động.

Nhiều hiện tượng tự nhiên có thể khiến chỉ số ô nhiễm không khí tăng mạnh, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và môi trường sống. Dưới đây là những nhóm nguyên nhân phổ biến nhất.

Cháy rừng

• Cháy rừng là một trong những nguyên nhân của ô nhiễm không khí xuất phát từ tự nhiên nhưng để lại hậu quả nặng nề không kém hoạt động của con người.

• Khi rừng cháy, lượng lớn CO₂, bụi mịn, khói và hợp chất độc hại được giải phóng vào khí quyển, làm giảm tầm nhìn và khiến chỉ số ô nhiễm không khí tăng vọt.

• Cháy rừng còn thúc đẩy hiệu ứng nhà kính, làm khí hậu nóng lên và ảnh hưởng nghiêm trọng tới hệ sinh thái.

Núi lửa phun trào

• Dù hiếm gặp tại Việt Nam, nhưng trên thế giới, núi lửa là nguồn thải tự nhiên lớn của khí SO₂, bụi và tro núi lửa.

• Các luồng khí SO₂ khi kết hợp với hơi nước có thể tạo thành mưa axit, gây hại cho đất, nguồn nước và hệ thực vật.

• Tro bụi bay cao trong khí quyển có thể lan xa hàng nghìn km, khiến chất lượng không khí suy giảm, gây khó thở và kích ứng đường hô hấp.

Quá trình phân hủy chất hữu cơ

• Cây cối, động vật sau khi chết sẽ trải qua quá trình phân hủy tự nhiên, tạo ra khí methane – một loại khí nhà kính mạnh.

• Methane không chỉ làm tăng khí hậu nóng lên mà còn góp phần làm ô nhiễm không khí, ảnh hưởng đến những khu vực có nhiều xác thực vật hoặc bãi bồi tự nhiên.

• Ngoài ra, quá trình phân rã còn tạo ra amoniac và hydrogen sulfide – những khí có mùi khó chịu và có thể gây kích ứng mắt, cổ họng.

Các hiện tượng thiên tai khác

• Thiên tai như động đất, sạt lở đất hay lũ lụt đều có thể khiến lượng bụi và khí độc phát tán ra môi trường.

• Động đất làm mở ra các khe nứt, đưa khí dưới lòng đất thoát ra, làm tăng tình trạng ô nhiễm khu vực xung quanh.

• Lũ lụt cuốn theo rác thải và chất hữu cơ, khiến chúng phân hủy trong môi trường nước, tạo ra methane, amoniac và các hợp chất dễ bay hơi – làm chất lượng không khí giảm mạnh sau khi nước rút.

Những yếu tố tự nhiên này có thể không xuất hiện thường xuyên, nhưng mỗi khi xảy ra đều tác động lớn đến thực trạng ô nhiễm không khí hiện nay, đặc biệt tại những khu vực vốn đã chịu nhiều áp lực như ô nhiễm không khí ở Hà Nội hay các đô thị lớn tại Việt Nam.

Các nguyên nhân gây ô nhiễm không khí từ con người

Các hoạt động của con người là nguồn tác động lớn nhất làm gia tăng ô nhiễm không khí, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và chất lượng sống.

Khi chỉ số ô nhiễm không khí Hà Nội hay mức độ ô nhiễm không khí ở TPHCM liên tục nằm trong nhóm cao, điều đó phản ánh rõ thực trạng ô nhiễm không khí ở Việt Nam đang ở mức đáng báo động.

Những biểu hiện như cay mắt, ho, khó thở hay mùi khói bụi dày đặc chính là biểu hiện của ô nhiễm không khí mà nhiều người cảm nhận rõ rệt mỗi ngày.

Dưới đây là các nhóm nguyên nhân phổ biến nhất, góp phần hình thành danh sách 10 nguyên nhân gây ô nhiễm không khí hiện nay.

Hoạt động sinh hoạt

Các thói quen hằng ngày tưởng chừng vô hại lại là một trong các nguyên nhân gây ô nhiễm không khí đáng kể.

• Đốt rác thải sinh hoạt: Việc xử lý rác bằng cách đốt ngoài trời dễ phát sinh bụi mịn và khí độc, đặc biệt nguy hiểm khi đốt rác nhựa. Đây là nguyên nhân phổ biến khiến nhiều khu dân cư xuất hiện mùi khét và tăng cao chỉ số ô nhiễm không khí.

• Sử dụng điều hoà thiếu tiết kiệm: Điều hòa hoạt động liên tục tiêu thụ năng lượng từ nhiên liệu hoá thạch, gián tiếp làm tăng khí CO₂ – tác nhân chính gây nóng lên toàn cầu.

• Nấu nướng không kiểm soát khí thải: Một số hộ gia đình vẫn dùng than tổ ong, củi đốt,… tạo ra lượng lớn khói bụi.

Những hoạt động này góp phần làm trầm trọng thêm ô nhiễm không khí ở Việt Nam, đặc biệt tại khu vực đông dân cư.

Hoạt động kinh doanh dịch vụ

Nhiều mô hình kinh doanh nhỏ lẻ cũng góp phần không nhỏ vào ô nhiễm môi trường:

• Quán ăn sử dụng bếp than, bếp củi khiến khí CO₂ và khói bụi lan rộng trong khu dân cư.

• Xử lý rác không đúng quy chuẩn, để rác phân huỷ ngoài trời gây phát thải khí độc.

• Nấu nướng quy mô lớn tạo khói dầu mỡ và VOCs – các hợp chất hữu cơ bay hơi, làm giảm chất lượng không khí.

Tình trạng này càng rõ rệt tại các thành phố lớn, ảnh hưởng đến mức độ ô nhiễm không khí ở Hà Nội vốn đã luôn ở ngưỡng cao.

Hoạt động giao thông

Ô nhiễm không khí do phương tiện giao thông là nguyên nhân lớn nhất tại đô thị đông đúc.

• Xe máy, ô tô, xe tải thải ra CO, CO₂, SO₂, NOx và bụi mịn PM2.5.

• Mật độ phương tiện dày đặc khiến tốc độ khuếch tán khí độc chậm, làm tăng nguy cơ vượt chuẩn bụi mịn.

• Khu vực nội thành Hà Nội, TPHCM ghi nhận nhiều thời điểm chỉ số ô nhiễm không khí chạm ngưỡng đỏ hoặc tím, phần lớn do khí thải giao thông.

Đây là nguyên nhân mang tính lâu dài và khó kiểm soát nhất trong số các nguyên nhân gây ô nhiễm không khí hiện nay.

Hoạt động sản xuất nông nghiệp

Nông nghiệp hiện đại nếu không quản lý tốt cũng tạo ra lượng lớn khí thải:

• Phân bón, thuốc trừ sâu phát sinh nitơ oxit – khí nhà kính mạnh.

• Chăn nuôi quy mô lớn thải methane và amoniac vào không khí.

• Đốt phụ phẩm nông nghiệp (rơm rạ, thân cây) tạo khói dày đặc, nhiều khu vực ngoại thành ghi nhận bụi mịn tăng đột biến vào mùa thu hoạch.

Những hoạt động này góp phần mở rộng phạm vi ô nhiễm từ nông thôn tới thành thị.

Hoạt động sản xuất công nghiệp

Đây là tác nhân rất lớn ảnh hưởng đến thực trạng ô nhiễm không khí ở Việt Nam:

• Nhà máy, khu công nghiệp thải khí CO₂, SO₂, NOx, VOCs.

• Đốt nhiên liệu hoá thạch như than đá, dầu, khí đốt làm tăng mạnh khí nhà kính.

• Xả thải không qua xử lý làm phát tán bụi mịn và kim loại nặng.

Nhiều khu vực công nghiệp ghi nhận chất lượng không khí giảm mạnh, gây nguy cơ bệnh hô hấp và tim mạch.

Hoạt động khai thác tài nguyên

Khai thác khoáng sản, than đá, dầu khí… tạo ra lượng lớn bụi và khí độc:

• Máy móc hoạt động liên tục làm phát sinh bụi đất, bụi đá.

• Khai thác than và dầu mỏ thải khí CO₂ và NOx với nồng độ cao.

• Xử lý mỏ không đúng quy trình khiến bụi mịn lan rộng, tác động lâu dài đến không khí và sức khỏe.

Giải pháp hạn chế hậu quả của ô nhiễm không khí 

Để giảm thiểu tác động tiêu cực từ ô nhiễm môi trường, mỗi cá nhân và cộng đồng cần chủ động áp dụng những biện pháp thiết thực.

Dưới đây là các giải pháp hiệu quả giúp cải thiện chất lượng không khí, đồng thời hỗ trợ giảm thiểu các nguy cơ sức khỏe do ô nhiễm không khí gây ra.

Tăng cường thói quen sống xanh trong sinh hoạt hằng ngày

• Hạn chế đốt rác, thay thế bếp than – bếp củi bằng thiết bị an toàn và ít khói hơn.

• Tắt các thiết bị điện khi không sử dụng, ưu tiên thiết bị tiết kiệm năng lượng.

• Trồng thêm cây xanh quanh nhà để hỗ trợ hấp thụ CO₂ và bụi mịn.

• Chọn phương tiện di chuyển xanh như xe đạp, đi bộ hoặc phương tiện công cộng để giảm khí thải.

Kiểm soát khí thải từ giao thông và sản xuất

• Bảo dưỡng xe định kỳ để giảm phát thải, đặc biệt tại các khu vực mật độ phương tiện cao.

• Doanh nghiệp và cơ sở sản xuất cần lắp đặt hệ thống lọc khí thải đạt chuẩn, giảm phát thải SO₂, NOx và bụi công nghiệp.

• Khuyến khích áp dụng năng lượng tái tạo (năng lượng mặt trời, sinh khối…) trong hoạt động sản xuất để giảm phụ thuộc nhiên liệu hoá thạch.

Lọc không khí trong nhà bằng thiết bị chuyên dụng 

Không khí trong nhà thường chứa bụi mịn, TVOC, benzen và mùi hóa chất từ hoạt động sinh hoạt, nội thất hay trang trí. Một giải pháp hiệu quả là sử dụng máy lọc không khí chuyên sâu như AirProce AI-700 – thiết bị được thiết kế để tối ưu khả năng làm sạch toàn diện:

• Lưu thông khí 360°, cho phép tuần hoàn không khí đồng đều và không bỏ sót góc chết trong nhà.

• Hiệu suất lọc bụi mịn vượt trội, loại bỏ đến 99,99% bụi PM2.5 và các hạt siêu mịn.

• Khử aldehyde chuyên sâu nhờ Formaldehyde CADR 543 m³/h và chỉ số CCM trên 16.000 mg – phù hợp gia đình mới hoàn thiện nội thất.

• Xử lý khí độc toàn diện: TVOC CADR 740,4 m³/h và Benzen CADR 446 m³/h, kiểm soát hiệu quả các khí độc từ sơn, keo, gỗ ép.

• Bộ lọc đa lớp và hấp phụ than hoạt tính giúp kiểm soát lâu dài các ô nhiễm từ trang trí và mùi khó chịu.

• Hiệu suất nhanh, làm sạch phòng 17 m² chỉ trong khoảng 5 phút, phù hợp không gian 42–72 m².

• Vận hành êm ái, độ ồn từ 25–66 dB và chỉ khoảng 37,2 dB ở chế độ ngủ.

• Quản lý thông minh qua màn hình cảm ứng 5 inch hoặc ứng dụng AirProce, theo dõi chất lượng không khí theo thời gian thực (nhiệt độ, độ ẩm, VOC, PM).

• Thiết kế an toàn, khung bọc kín 3 lớp, khóa chốt an toàn, cảm biến rời và bánh xe ẩn giúp di chuyển nhẹ nhàng.

• Trang bị màng lọc HEPA H11 và màng lọc TVOC kép, nâng cao khả năng làm sạch sâu.

Thiết bị đặc biệt phù hợp cho gia đình sống tại khu vực có mức ô nhiễm cao hoặc trẻ nhỏ, người lớn tuổi cần không khí trong lành hơn.

>>>Xem thêm: Máy lọc không khí AI-700 có đáng mua không?

Theo dõi chất lượng không khí và chủ động bảo vệ sức khỏe

• Kiểm tra chỉ số AQI mỗi ngày để điều chỉnh lịch trình sinh hoạt, đặc biệt khi khu vực có cảnh báo ô nhiễm cao.

• Đeo khẩu trang đạt chuẩn, ưu tiên loại có khả năng lọc bụi mịn PM2.5.

• Đóng cửa khi ngoài trời ô nhiễm nặng, ưu tiên không gian kín kết hợp máy lọc không khí.

• Uống đủ nước và bổ sung thực phẩm tốt cho hệ hô hấp để giảm tác động từ không khí kém chất lượng.

FAQ

1. Ô nhiễm không khí ảnh hưởng sức khỏe theo những cách nào?

Ô nhiễm không khí có thể gây kích ứng mắt, mũi, họng, làm nặng thêm bệnh hô hấp, giảm chức năng phổi và tăng nguy cơ bệnh tim mạch nếu tiếp xúc lâu dài.

2. Không khí trong nhà có ô nhiễm hơn ngoài trời không?

Có. Không khí trong nhà đôi khi chứa nồng độ bụi mịn và TVOC cao gấp 2–5 lần ngoài trời do nguồn phát sinh từ nội thất, nấu nướng, hóa chất tẩy rửa.

3. Bao lâu nên thay màng lọc máy lọc không khí?

Tùy mức độ ô nhiễm và tần suất sử dụng, thông thường 6–12 tháng. Người sống trong khu vực đô thị ô nhiễm nên kiểm tra màng lọc thường xuyên hơn.

4. Chỉ số AQI bao nhiêu thì nên hạn chế ra ngoài?

Khi AQI từ 151 trở lên (mức đỏ), bạn nên hạn chế hoạt động ngoài trời và sử dụng khẩu trang lọc bụi mịn nếu buộc phải di chuyển.

Kết:

Trên đây là toàn bộ thông tin hữu ích về các nguyên nhân gây ô nhiễm không khí. Nếu bạn vẫn còn phân vân chưa biết có nên mua máy lọc không khí hay không, hãy liên hệ ngay đến hotline 0965.356.499 để được tư vấn hoàn toàn miễn phí.

>>>Xem thêm: Nguyên nhân của ô nhiễm không khí nghiêm trọng ở Hà Nội