Nguyên nhân của ô nhiễm không khí nghiêm trọng ở Hà Nội

Ô nhiễm không khí ở Hà Nội đang ngày càng nghiêm trọng khi nồng độ bụi mịn và khí độc liên tục vượt ngưỡng an toàn, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và sinh hoạt của hàng triệu người.

Để hiểu rõ vì sao tình trạng này kéo dài và có xu hướng trầm trọng hơn mỗi mùa đông, việc phân tích đúng nguyên nhân của ô nhiễm không khí là điều cần thiết. Tìm hiểu ngay!

Nguyên nhân của ô nhiễm không khí hiện nay là gì?

Nguyên nhân của ô nhiễm không khí hiện nay đến từ nhiều nguồn phát thải khác nhau, đặc biệt tại các đô thị lớn như ô nhiễm không khí ở Hà Nội.

Khi chỉ số ô nhiễm không khí thường xuyên vượt ngưỡng an toàn và nhiều thời điểm ô nhiễm không khí Hà Nội lọt top cảnh báo, việc nhận diện đúng các nguyên nhân gây ô nhiễm không khí là điều quan trọng để đưa ra giải pháp phù hợp.

Giao thông vận tải quá tải

Hà Nội có mật độ phương tiện cá nhân thuộc nhóm cao nhất cả nước, là nguồn phát thải lớn gây ô nhiễm không khí:

• Xe máy dùng động cơ cũ, khí thải kém chất lượng tạo ra CO, NOx và bụi mịn PM2.5.

• Xe tải, xe container, xe buýt chạy dầu diesel thải ra lượng lớn khí độc, đặc biệt tại các tuyến đường đông đúc giờ cao điểm.

• Kẹt xe kéo dài khiến mức độ ô nhiễm tăng mạnh khi khí thải không thể thoát lên cao và tích tụ ngay sát mặt đất.

Hoạt động công nghiệp và xây dựng thiếu kiểm soát

Đây là nhóm nguyên nhân có mức đóng góp lớn tại nhiều thời điểm ô nhiễm nặng:

• Nhà máy nhiệt điện, sản xuất thép, xi măng, gạch nung… xả khí CO₂, SO₂, NOx và bụi mịn ra môi trường.

• Công trình xây dựng đào xúc, san lấp nhưng che chắn kém khiến bụi phát tán rộng, đặc biệt trong điều kiện trời lạnh – ít gió.

• Một số khu công nghiệp ven đô ghi nhận khí thải chưa xử lý triệt để, ảnh hưởng trực tiếp đến khu vực nội thành.

Đốt rác, đốt rơm rạ và than tổ ong trong sinh hoạt

Nguồn phát thải này gia tăng mạnh vào cuối năm, góp phần làm ô nhiễm không khí Hà Nội trở nên nghiêm trọng:

• Đốt rơm rạ sau thu hoạch ở ngoại thành tạo nên các đợt bụi mịn dày đặc lan vào nội đô.

• Rác sinh hoạt bị đốt trực tiếp thay vì xử lý đúng cách sinh ra nhiều khí độc và PM2.5.

• Than tổ ong – dù đã giảm, nhưng vẫn tồn tại ở một số khu dân cư, phát ra CO, SO₂ và benzen, gây hại cho hệ hô hấp.

Đô thị hóa nhanh nhưng thiếu quy hoạch xanh

Sự phát triển đô thị thiếu cân bằng xanh – mặt nước làm suy giảm khả năng tự làm sạch của bầu không khí:

• Cây xanh không đủ để hấp thụ bụi và giảm nhiệt.

• Diện tích mặt nước giảm khiến độ ẩm cân bằng bị ảnh hưởng.

• “Bê tông hóa” khiến bụi dễ tích tụ và góp phần tạo đảo nhiệt đô thị, làm ô nhiễm thêm nghiêm trọng.

Ảnh hưởng từ biến đổi khí hậu và yếu tố thời tiết

Thời tiết mùa đông là nguyên nhân quan trọng làm bụi mịn tăng cao trong thời gian dài:

• Nghịch nhiệt khiến khí ô nhiễm bị giữ lại ở tầng thấp, không thoát lên cao.

• Gió yếu, sương mù dày khiến bụi và khí độc tích tụ nhiều hơn bình thường.

• Các đợt lạnh kéo dài làm chỉ số ô nhiễm không khí tăng mạnh, nhiều ngày AQI rơi vào mức đỏ hoặc tím.

Hậu quả của ô nhiễm không khí Hà Nội tới sức khỏe

Ô nhiễm không khí Hà Nội đang trở thành mối lo ngại lớn khi chỉ số ô nhiễm không khí thường xuyên ở mức cao, phản ánh rõ thực trạng ô nhiễm không khí hiện nay tại khu vực đô thị đông dân.

Không chỉ làm suy giảm chất lượng môi trường sống, hậu quả của ô nhiễm không khí còn tác động trực tiếp đến sức khỏe con người, cả trong ngắn hạn lẫn dài hạn.

Ảnh hưởng nghiêm trọng tới hệ hô hấp và tim mạch

Khi nồng độ bụi mịn PM2.5 tăng cao, trưng của ô nhiễm không khí những ngày trời lạnh và ít gió – cơ thể phải đối mặt với nhiều nguy cơ:

• PM2.5 có kích thước siêu nhỏ, có thể xuyên sâu vào phổi rồi đi thẳng vào máu, gây viêm nhiễm, tắc nghẽn và suy giảm chức năng hô hấp.

• Người già, trẻ em, phụ nữ mang thai và người có bệnh nền như hen suyễn, COPD, tim mạch là nhóm chịu tác động nặng nhất.

• Tiếp xúc lâu dài với không khí ô nhiễm khiến nguy cơ đột quỵ, nhồi máu cơ tim và rối loạn nhịp tim gia tăng đáng kể.

Tăng nguy cơ tử vong sớm

Nhiều nghiên cứu quốc tế đã chỉ ra mối liên hệ rõ ràng giữa không khí ô nhiễm và tỷ lệ tử vong sớm:

• Ô nhiễm không khí được xếp vào nhóm nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trên thế giới, đặc biệt do bệnh tim mạch và suy hô hấp.

• Việc người dân Hà Nội liên tục phải sống trong trạng thái AQI cao làm gia tăng rủi ro tử vong sớm, nhất là ở người có sức đề kháng yếu.

Giảm chất lượng sống và năng suất lao động

Không khí ô nhiễm không chỉ tác động tới cơ thể mà còn ảnh hưởng rõ rệt đến tinh thần và hiệu suất công việc:

• Cảm giác mệt mỏi, khó ngủ, nhức đầu và khó tập trung là những triệu chứng phổ biến khi tiếp xúc với môi trường ô nhiễm kéo dài.

• Trẻ em hạn chế vận động ngoài trời, người lớn phải giảm bớt các hoạt động thể thao, làm suy giảm sức khỏe tổng thể.

• Những người làm việc ngoài trời như công nhân xây dựng, shipper, người lao động tự do… chịu ảnh hưởng rõ rệt về thể chất và năng suất.

Các nhóm chất là nguyên nhân của ô nhiễm không khí

Khi đánh giá nguyên nhân của ô nhiễm không khí, việc nhận diện rõ các nhóm chất gây hại là bước quan trọng để theo dõi chỉ số ô nhiễm không khí, nhận biết biểu hiện của ô nhiễm không khí và xác định đúng các nguồn gây ô nhiễm không khí.

Dưới đây là những nhóm chất phổ biến nhất đang góp phần làm suy giảm chất lượng không khí ở đô thị Việt Nam.

• Bụi mịn PM2.5 và PM10:

Những hạt bụi siêu nhỏ này có thể dễ dàng đi sâu vào đường hô hấp, thậm chí PM2.5 còn có khả năng xuyên qua phổi và vào máu. Chúng phát sinh nhiều từ xe cộ, hoạt động xây dựng, đốt rác và đốt nhiên liệu hóa thạch.

• Các khí CO, CO₂, NOx, SO₂:

CO và CO₂ xuất hiện chủ yếu trong quá trình đốt cháy nhiên liệu không hoàn toàn, gây ảnh hưởng lớn đến chất lượng không khí trong không gian kín.

Trong khi đó, NOx và SO₂ có thể phản ứng trong khí quyển, tạo mưa axit và gây tác hại cho hệ sinh thái tự nhiên.

• Hợp chất hữu cơ bay hơi (VOC):

Đây là nhóm chất phát tán từ sơn, dung môi, keo, xăng dầu và các dây chuyền sản xuất công nghiệp. VOC không chỉ gây kích ứng mắt – mũi – họng mà một số loại còn được xếp vào nhóm chất có khả năng gây ung thư.

Giải pháp giảm thiểu ô nhiễm không khí từ cá nhân đến cộng đồng

Để hướng tới không khí sạch, mỗi người dân và toàn cộng đồng cần chủ động thực hiện các giải pháp ô nhiễm không khí từ thay đổi thói quen hằng ngày đến ứng dụng công nghệ hiện đại.

Những biện pháp giảm ô nhiễm không khí dưới đây giúp cải thiện chất lượng sống và là cách khắc phục ô nhiễm không khí phù hợp với thực trạng hiện nay.

Giao thông xanh – giảm khí thải ngay từ nguồn

Phương tiện giao thông là một trong những nguồn gây ô nhiễm lớn tại các đô thị. Chuyển sang hình thức di chuyển “xanh” sẽ giúp giảm đáng kể bụi mịn và khí độc:

• Ưu tiên xe buýt điện, đi bộ hoặc đạp xe cho quãng đường gần.

• Hạn chế xe cá nhân, tắt máy xe khi dừng chờ lâu.

• Không để xe nổ máy trong các không gian kín như tầng hầm.

Thói quen sinh hoạt bền vững trong mỗi gia đình

Những hành động nhỏ nhưng đúng cách sẽ giảm lượng khí thải và hạn chế VOC – tác nhân làm ô nhiễm không khí trong nhà:

• Không đốt rác; phân loại, tái chế đúng cách.

• Dùng thiết bị tiết kiệm điện để giảm tiêu thụ năng lượng.

• Tránh sử dụng quá nhiều hóa chất tẩy rửa, sơn chứa VOC.

Tăng không gian xanh – lá phổi tự nhiên cho đô thị

Việc mở rộng cây xanh không chỉ giúp lọc bụi mà còn cải thiện vi khí hậu:

• Trồng cây tại nhà, cơ quan và ban công.

• Khuyến khích quy hoạch đô thị với công viên, hồ nước và hàng cây xanh.

Lọc sạch không khí trong nhà 

Với các khu vực có mức độ ô nhiễm cao, cải thiện chất lượng không khí trong nhà là ưu tiên hàng đầu:

• Sử dụng máy lọc không khí ở nơi sinh hoạt chung và phòng ngủ.

• Giữ nhà cửa thông thoáng, vệ sinh máy lạnh và bộ lọc định kỳ.

• Trồng cây lọc khí như lưỡi hổ, trầu bà, nha đam.

Đối với gia đình sống tại khu vực ô nhiễm nặng, máy lọc hiệu suất cao như AirProce AI-700 mang đến khả năng xử lý bụi mịn, TVOC và mùi độc hại vượt trội.

AI-700 sử dụng thiết kế dạng tháp, giúp không khí đi qua đầy đủ các lớp lọc, tránh thất thoát hiệu suất.

Hộp lọc TVOC kép 8.5 kg – hấp phụ mùi và khí độc vượt trội: 

• Công nghệ lấp đầy mật độ cao bằng than dạng trụ, diện tích hấp phụ tương đương 1.383 sân bóng.

• Hiệu suất CMC formaldehyde vượt chuẩn quốc gia 10,6 lần (P4).

• Lọc thêm bụi mịn nhờ lưới lọc chống bụi bọc than hoạt tính.

• Tuổi thọ lõi lọc lên đến 18 tháng.

Quạt EBM EC Đức – mạnh nhưng tiết kiệm điện: 

• Lưu lượng gió 1200 m³/giờ, áp suất 7000 PA.

• Giảm điện năng tiêu thụ ~20%.

• Thiết kế quạt đặt giữa bộ lọc, tránh ô nhiễm thứ cấp.

Lưới lọc HEPA H11 – giữ bụi mịn ổn định: 

• Công nghệ electret, giữ hiệu quả PM2.5, bụi dị ứng, phấn hoa.

• Độ bền lọc cao, tuổi thọ đến 12 tháng.

Hiệu quả thực tế: 

• Tuần hoàn gió 360°, không bỏ sót góc chết.

• Loại bỏ 99,99% bụi mịn – xử lý mạnh TVOC, benzen, formaldehyde.

• Làm sạch phòng 17 m² chỉ trong khoảng 5 phút.

• Formaldehyde CADR 543 m³/h, TVOC CADR 740,4 m³/h – thuộc nhóm cao nhất phân khúc.

FAQ

1. Chỉ số ô nhiễm không khí (AQI) bao nhiêu là nguy hiểm?

• AQI từ 0–50: Tốt

• 51–100: Trung bình

• 101–150: Ảnh hưởng đến nhóm nhạy cảm

• 151–200: Xấu

• 201–300: Rất xấu

• >300: Nguy hại

Khi AQI vượt 150, bạn nên hạn chế hoạt động ngoài trời và dùng khẩu trang đạt chuẩn lọc bụi mịn.

2. Ô nhiễm không khí có biểu hiện gì dễ nhận biết không?

Các dấu hiệu thường gặp khi chất lượng không khí giảm:

• Mắt cay, mũi khô hoặc chảy nước mũi

• Ho khan, khó thở, tức ngực

• Mệt mỏi, nhức đầu, mất ngủ

• Dị ứng bùng phát mạnh

Nếu trong nhà xuất hiện mùi hắc, bí hoặc cảm giác ngột ngạt, đó có thể là dấu hiệu VOC hoặc CO₂ tăng cao.

3. Buổi nào trong ngày mức ô nhiễm không khí thường cao nhất?

• Sáng sớm (5h–9h): Do nghịch nhiệt + lượng xe cộ đột ngột tăng.

• Tối (19h–23h): Thời tiết lạnh hơn, gió yếu khiến bụi mịn dễ tích tụ.
  Ở Hà Nội mùa đông, nồng độ PM2.5 thường cao liên tục cả ngày, thậm chí kéo dài nhiều tuần.

Kết:

Trên đây là toàn bộ thông tin hữu ích về nguyên nhân của ô nhiễm không khí. Nếu bạn vẫn còn phân vân chưa biết có nên mua máy lọc không khí hay không, hãy liên hệ ngay đến hotline 0965.356.499 để được tư vấn hoàn toàn miễn phí.

>>>Xem thêm: Thực trạng ô nhiễm không khí ở Hà Nội và giải pháp xử lý